Darowizna samochodu przed śmiercią, czy spadkobiercy mają prawo do zachowku?

Samochód to niewątpliwie składnik majątku, jaki należałby do spadku, gdyby nie darowizna. Samochód należy obecnie tylko do Pana. Nie wchodzi on w skład masy spadkowej po dziadku. Pan jako obdarowany może ponosić wobec innych spadkobierców odpowiedzialność z tytułu zachowku. Sam zachowek wchodzi w rachubę przede wszystkim przy testamencie i w przypadku pominięcia danego spadkodawcy ustawowego (niepowołanie do spadku).

Zasadą jest, że osoby uprawnione, czyli małżonek osoby zmarłej, dzieci, wnuki i rodzice, mogą dochodzić od osoby obdarowanej połowy udziału spadkowego, który im przysługuje w ramach dziedziczenia ustawowego. Jeśli ktoś z osób uprawnionych jest małoletni lub trwale niezdolny do pracy, przysługuje mu wówczas 2/3 tego udziału. Nazywa się to zachowkiem.

Niezależnie od tego wskazani spadkobiercy mogą wystąpić wobec obdarowanego o uzupełnienie zachowku. W tym przypadku darowizna pomimo zwolnienia z zaliczenia na schedę spadkową byłaby brana pod uwagę. Na obdarowanym ciąży zasadniczo obowiązek zapłaty zachowku, ale nie w każdej sytuacji otrzymania darowizny. Zachowek to określony udział w majątku spadkowym, jaki przypadłby danej osobie jako spadkobiercy ustawowemu w przypadku, gdy:

• spadkodawca sporządził testament i pominął w nim swoich spadkobierców ustawowych lub
• spadkobiercy ustawowi odziedziczyli mniejszy majątek z powodu dokonanej przez spadkodawcę za życia darowizny.

Kodeks cywilny:

„Art. 991. § 1. Zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek).

§ 2. Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, bądź w postaci świadczenia od fundacji rodzinnej lub mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.

Art. 1000. § 1. Jeżeli uprawniony nie może otrzymać należnego mu zachowku od spadkobiercy lub osoby, na której rzecz został uczyniony zapis windykacyjny, może on żądać od osoby, która otrzymała od spadkodawcy darowiznę doliczoną do spadku, sumy pieniężnej potrzebnej do uzupełnienia zachowku. Jednakże obdarowany jest obowiązany do zapłaty powyższej sumy tylko w granicach wzbogacenia będącego skutkiem darowizny”.

Wysokość zachowku

Ewentualny zachowek oraz kwota jego uzupełnienia byłaby wyliczana z nieuwzględnienia darowanego samochodu według jego stanu na dzień darowizny, a według cen z dnia zawierania w tym zakresie porozumienia lub orzekania przez sąd. Przy porozumieniu nie ma obowiązku zasięgania opinii biegłego. Byle tylko ustalona wartość nie odbiegała od wartości rynkowej z dnia zawierania porozumienia.

Wysokość zachowku zależy od wartości majątku spadkowego, wartości darowanych składników oraz tego, jaki zachowek nam się należy, tj. ½ udziału spadkowego czy 2/3 tego udziału (dziecko, osoba trwale niezdolna do pracy).

Na przykład:

• dwoje spadkobierców,
• wartość spadku w tym domu i działki – 190
• wartość darowizny dla Pana – 10
• razem dla potrzeb zachowku – 200

Zachowek dla 2 dzieci zmarłego – 1/2 udziału danego spadkodawcy (czyli 1/4) masy spadkowej z darowiznami = 50.

Jeżeli dziadek nie sporządził testamentu, to jego dzieci dziedziczą po nim jako spadkobiercy ustawowi. Co oznacza, że otrzymali należny im zachowek w postaci powołania do spadku. Otrzymali (według przykładu) udział spadkowy (1/2) o wartości 95. A zachowek dla nich wynosiłby tylko 50.

W związku z tym Pan jako obdarowany nie jest odpowiedzialny za zachowek dla 2 dzieci zmarłego. Nie przysługuje im wobec Pana jako obdarowanego skuteczne roszczenie o zachowek oraz jego uzupełnienie.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.