Rezygnacja ze spadku a konsekwencje dla rodziny

Jaka jest kolejność dziedziczenia?

Jak wynika z powyższego, jeżeli spadkodawca nie pozostawił zstępnych, do dziedziczenia po nim dochodzą małżonek oraz rodzice.

Udział spadkowy każdego z rodziców dziedziczących w zbiegu z małżonkiem wynosi jedną czwartą część spadku.

Nie wspomina Pani o rodzicach spadkodawczyni, więc przyjmuję, że zmarli przed jej śmiercią. Wobec tego dalej do dziedziczenia dochodzi rodzeństwo – czyli Pani ojciec.

Małżonek otrzymuje jedną drugą spadku w sytuacji, gdy dziedziczy z obojgiem rodziców spadkodawcy, gdy dziedziczy z jednym lub kilkorgiem z rodzeństwa spadkodawcy czy też ze zstępnymi rodzeństwa. Jego udział pozostaje niezmieniony – wynosi zawsze jedną drugą, podczas gdy udziały pozostałych krewnych wskazanych w art. 932 mogą ulegać zmianie.

Jeżeli małżonek spadkodawcy dochodzi do dziedziczenia z jednym z rodzeństwa spadkodawcy, udziały wyniosą odpowiednio po 1/2.

Jeżeli któreś z rodzeństwa nie dożyło otwarcia spadku, w jego miejsce wchodzą jego zstępni (art. 932 § 5 K.c.). Udział spadkowy, który przypadałby zmarłemu bratu lub siostrze, dzieli się na równe części pomiędzy ich dzieci, ewentualnie dalszych zstępnych.

Tak więc jeżeli Pani ojciec odrzuci spadek, do dziedziczenia wstąpią jego zstępni (dzieci, wnuki, prawnuki) – czyli Pani i Pani siostra – a w razie odrzucenia spadku przez nich do spadku będą powołani ich zstępni.

Proszę zauważyć, że spadku nie można się zrzec na czyjąś rzecz, nawet na rzecz innego spadkobiercy. Zrzeczenie się dziedziczenia jest możliwe tylko w drodze umowy z przyszłym spadkodawcą. Umowa taka powinna być zawarta w formie aktu notarialnego, a jej dodatkowym skutkiem – jeśli nie postanowiono inaczej – jest pozbawienie schedy również zstępnych zrzekającego się, czyli jego dzieci i wnuki.

Odrzucenie spadku przez brata zmarłej i jego zstępnych

W przypadku Pani ojca jedyną możliwością rezygnacji ze spadku jest odrzucenie go; następnie tak samo postąpić powinny jego zstępne (Pani i Pani siostra), jeżeli nie chcą dziedziczyć udziałów w spadku.

Po śmierci spadkodawcy spadkobierca może jedynie odrzucić spadek. Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku musi być złożone przed sądem lub przed notariuszem w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Po tym terminie odrzucenie spadku nie jest możliwe.

Nie wiem, jaki jest cel odrzucenia spadku, czy jedynie wola oddania wszystkiego mężowi spadkodawczyni, czy też uniknięcie dziedziczenia długów przekraczających wartość spadku.

Decyzja o spadku zależna od stanu spadku i intencji spadkobiercy

Jeżeli wiadomo, że spadek nie jest obciążony długami, jeżeli Pani ojciec chce jedynie przekazać spadek w całości mężowi swojej siostry, powinien go przyjąć, a następnie przekazać mu swój udział w spadku w drodze darowizny lub działu spadku z jednoczesnym nieodpłatnym zniesieniem współwłasności.

Jeżeli jednak spadek jest obciążony długami, to najlepiej taki spadek odrzucić. To samo będą musiały zrobić Pani i Pani siostra, a także ich dzieci (rodzice w imieniu małoletnich dzieci).

Innej drogi rezygnacji ze spadku nie ma. Muszę jednak dokładnie wiedzieć, jaki jest cel odrzucenia spadku. Jeżeli jest to chęć uniknięcia długów, to odrzucając spadek, Pani ojciec nie uniknie tego, że spadek tymczasowo będzie przysługiwał jej dzieciom – Pani i Pani siostrze.

Należy pamiętać, że oświadczenie o odrzuceniu spadku winno zostać złożone w terminie sześciu miesięcy. Termin ten liczy się od momentu dowiedzenia się o tytule swego powołania do dziedziczenia.

Jak stanowi art. 640 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego (w skrócie: K.p.c.), oświadczenie o prostym przyjęciu spadku lub z dobrodziejstwem inwentarza albo o odrzuceniu spadku może być złożone przed notariuszem lub w sądzie rejonowym, w którego okręgu znajduje się miejsce zamieszkania lub pobytu składającego oświadczenie. Notariusz lub sąd prześle niezwłocznie oświadczenie wraz z załącznikami do sądu spadku (ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy). Każdy ze spadkobierców może złożyć osobno stosowne oświadczenia u notariusza lub w sądzie.

Obowiązek uzyskania zgody sądu rodzinnego co do odrzucenia spadku przez nieletnich spadkobierców

Jeśli chodzi o dzieci, to odrzucenie spadku przez osobę małoletnią jest czynnością przekraczającą zwykły zarząd, w konsekwencji rodzice nie mogą bez zgody sądu opiekuńczego dokonać takiej czynności ani wyrazić zgody na jej wykonanie (art. 101 § 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego; w skrócie: K.r.o.).

Tym samym Pani i Pani siostra (oraz ojcowie dzieci) muszą wystąpić do sądu opiekuńczego (którym jest wydział rodzinny i nieletnich sądu rejonowego, w którego okręgu mieszka dziecko) z wnioskiem o zezwolenie na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka. Jeśli z wnioskiem wystąpi tylko jedno z rodziców, drugie i tak musi zostać wysłuchane. Zgodnie bowiem z art. 583 K.p.c. sąd udziela zezwolenia na wniosek jednego z rodziców po wysłuchaniu drugiego.

We wniosku należy uprawdopodobnić, że przyjęcie spadku pozostaje w sprzeczności z dobrem i interesem dziecka.

Wniosek taki podlega opłacie stałej w wysokości 40 zł. Potwierdzenie uiszczenia opłaty należy załączyć do wniosku.

Jeżeli postępowanie przed sądem rodzinnym się przedłuża, to należy w ciągu sześciu miesięcy od odrzucenia spadku przez Panią i Pani siostrę, złożyć do sądu spadku oświadczenie o odrzuceniu spadku również w imieniu małoletniego dziecka, zaznaczając jednocześnie, że postępowanie przed sądem rodzinnym o wyrażenie zgody na odrzucenie spadku w imieniu dziecka wciąż się toczy (można w sądzie rodzinnym uzyskać stosowne zaświadczenie o tym, że sprawa jest w toku). Przerwie to bieg sześciomiesięcznego terminu na złożenie stosownego oświadczenia do czasu wydania zgody przez sąd rodzinny.

Odrzucenie spadku w imieniu małoletnich za granicą

Wystąpienie do sądu może się dla Pań wiązać z wnioskiem do sądu zagranicznego.

Zgodnie z art. 1106³ K.p.c. do jurysdykcji krajowej należą sprawy z zakresu stosunków między rodzicami a dziećmi, jeżeli:

1. dziecko, którego sprawa dotyczy, ma miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej lub
2. wnioskodawca i dziecko, którego sprawa dotyczy, są obywatelami polskimi.

Dla ustalenia jurysdykcji krajowej wystarczające jest ustalenie, że dziecko ma w Polsce miejsce zwykłego pobytu, a zatem gdy jego związek z terytorium Polski nie jest tak intensywny jak w wypadku miejsca zamieszkania.

W wypadkach, gdy dziecko, którego sprawa dotyczy, nie ma miejsca zamieszkania lub zwykłego pobytu w Polsce, sprawa należy do jurysdykcji krajowej, jeżeli wnioskodawca i dziecko są obywatelami polskim.

W świetle powyższego dla ustalenia jurysdykcji krajowej nie jest wystarczająca ta okoliczność, że dziecko ma obywatelstwo polskie; konieczne jest bowiem ustalenie, że obywatelem polskim jest także wnioskodawca, którym z reguły będzie jeden z rodziców.

Nawet jeżeli wnioskodawca i dziecko mają obywatelstwo polskie, to mogą pojawić się problemy z wnioskiem o zezwolenie do polskiego sądu, gdyż w sprawie mogą mieć zastosowanie przepisy Rozporządzenia Rady (WE) nr 2201/2003 z dnia 27 listopada 2003 r. dotyczące jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, uchylające rozporządzenie (WE) nr 1347/2000, które w artykule 8 określa jurysdykcję sądową dla sądu Państwa Członkowskiego w sprawach odnoszących się do odpowiedzialności rodzicielskiej za dziecko, które zwykle zamieszkuje w tym Państwie Członkowskim w czasie, w którym zostało wytoczone powództwo.

Myślę jednak, że jeżeli istnieje zgoda obojga rodziców, to można przy przychylności polskiego sądu skierować sprawę do sądu polskiego i powołać się na łącznik obywatelstwa dziecka i wnioskodawcy. Muszę jednak zaznaczyć, że jeżeli sąd dowie się, że dziecko przebywa za granicą, to jeśli wytoczono powództwo przed sądem Państwa Członkowskiego w sprawie, w której sąd ten nie jest właściwy na mocy rozporządzenia i w której właściwy jest sąd innego Państwa Członkowskiego na mocy niniejszego rozporządzenia, sąd ten stwierdza z urzędu brak swojej właściwości. Może więc odrzucić wniosek.

Reasumując: Pani ojciec może jedynie odrzucić spadek, jeżeli nie ma zamiaru dziedziczyć. Podobnie muszą zrobić Pani i Pani siostra – w imieniu swoim i następnie małoletnich dzieci.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego - Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.